LGS (Liselere Geçiş Sistemi), Türkiye’de ortaokul öğrencilerinin lise eğitimine geçiş sürecini belirleyen merkezi sınav sistemidir. Bu sistem, eğitim sosyolojisi ve psikolojisi açısından incelendiğinde, çok boyutlu etkileri olan kompleks bir fenomen olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun sonuçlarınızı biraz irdelersek.

Öğrenci Psikolojisi Üzerindeki Etkiler: LGS, öğrenciler üzerinde yüksek düzeyde psikolojik baskı oluşturmaktadır. Bu baskı, Yerkes-Dodson Kanunu çerçevesinde değerlendirildiğinde, optimal performans için gerekli olan stres seviyesinin sıklıkla aşıldığı gözlemlenmektedir. Sonuç olarak, öğrencilerde anksiyete bozuklukları, depresyon ve somatik şikayetlerde artış görülebilmektedir. Ayrıca, Erikson’un psikososyal gelişim teorisi bağlamında, bu dönemdeki başarı-başarısızlık algısının kimlik oluşumu üzerinde uzun vadeli etkileri olabilmektedir.

Aile Dinamikleri ve Sosyoekonomik Etkiler: LGS süreci, aile sistemleri teorisi perspektifinden incelendiğinde, ebeveyn-çocuk ilişkilerinde önemli değişimlere yol açtığı görülmektedir. Velilerin artan beklentileri ve kaygıları, aile içi iletişim örüntülerini etkilemekte ve stres faktörlerini artırmaktadır. Sosyoekonomik açıdan değerlendirildiğinde, Bourdieu’nun kültürel sermaye kavramı çerçevesinde, eğitimde fırsat eşitsizliğinin derinleştiği gözlemlenmektedir. Özel ders ve kurs masrafları, düşük gelirli ailelerin ekonomik yükünü artırırken, eğitimde sosyal tabakalaşmayı pekiştirmektedir.

Eğitim Sistemi Üzerindeki Makro Etkiler: LGS, eğitim sisteminin yapısal özelliklerini şekillendiren önemli bir faktördür. Foucault’nun disiplin ve gözetim kavramları ışığında, sınav sisteminin öğrenciler üzerinde bir kontrol mekanizması oluşturduğu söylenebilir. Bu durum, eleştirel pedagoji perspektifinden, eğitimin özgürleştirici potansiyelini sınırlandırmaktadır. Ayrıca, Gardner’ın çoklu zeka teorisi bağlamında, LGS’nin dar bir yetenek spektrumunu ölçtüğü ve diğer zeka türlerini ihmal ettiği eleştirisi yapılmaktadır.

Curriculum teorisi açısından, LGS’nin “gizli müfredat” kavramıyla ilişkilendirilebilecek etkileri vardır. Sınav odaklı eğitim anlayışı, öğrencilere rekabet, hiyerarşi ve standardizasyon gibi değerleri dolaylı yoldan aşılamaktadır. Bu durum, Dewey’nin deneyimsel öğrenme ve demokratik eğitim ideallerinden uzaklaşıldığını göstermektedir.

Sonuç olarak, LGS sisteminin Türk eğitim sistemi üzerindeki etkileri çok boyutlu ve karmaşıktır. Bu sistem, bir yandan akademik başarıyı teşvik ederken, diğer yandan öğrencilerin psikolojik sağlığı, sosyal eşitlik ve eğitimin bütüncül amaçları açısından ciddi sorunlar yaratmaktadır. Eğitim politikalarının bu çok yönlü etkileri göz önünde bulundurarak yeniden değerlendirilmesi ve reformlar yapılması, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir eğitim sistemi için kritik öneme sahiptir.